In gesprek met gemeentesecretarissen Peter Derk Wekx en Arne van Hout

16-07-2019
37639 keer bekeken

Blijf op de hoogte

Op de hoogte blijven van het nieuws op deze pagina? Log in of maak een account aan. Klik op de knop 'VOLGEN' bovenaan deze pagina. Dan krijg je bericht als er iets op deze pagina wijzigt. 
 

Ik wil een account

 

De energietransitie raakt iedereen en heeft grote sociale implicaties. Het is een uitvoeringsvraagstuk van ongekende proporties. De gemeentesecretaris heeft daarin een sleutelrol. ‘Geen tijd meer te verliezen,’ zegt secretaris Peter Derk Wekx van Alphen aan den Rijn.

In z’n eigen gemeente volgt Peter Derk het aandachtig. Kort geleden lag er een bouwplan op tafel waarin  gasaansluitingen waren opgenomen. ‘Het was een ouder plan, de wet laat daarvoor nog ruimte, maar ik vind het niet kunnen. Je kiest voor een ogenschijnlijk voordeel op de korte termijn, terwijl het voor de lange duur zeer onverstandig is.’ Peter Derk vertelt het om te illustreren wat voor hem de grootste opgave is. ‘De energietransitie op de agenda krijgen en houden, zowel naar het college als richting de medewerkers. Ook van collega-secretarissen hoor ik: “het is ingewikkeld dus we wachten nog even”. Omdat er nog onduidelijkheid is over het Klimaatakkoord, of omdat de technologie zich zo snel ontwikkelt. Maar, er is geen tijd om af te wachten. Nu beginnen is essentieel, het is tijd om vooruit te kijken en we moeten zeker geen wijken meer bouwen op aardgas.’

‘Het gaat om een nieuwe rol voor gemeenten, grote ingrepen in de infrastructuur en enorme investeringen’

Als lid van de VNG-commissie EKEM (Energie, Klimaat, Economie en Milieu) weet Peter Derk als geen ander wat er op gemeenten afkomt. Het gaat onder meer om het maken van regionale afspraken in de Regionale Energie strategieën (RES), over verdelen van duurzame warmte, het ruimtelijk inpassen van hernieuwbare elektriciteit en de benodigde infrastructuur. Ook krijgen gemeenten de regie in de wijkgerichte aanpak om per wijk van het aardgas af te laten koppelen. Alle gemeenten moeten voor eind 2021 een transitievisie warmte vaststellen. De gemeente plant hierin  welke wijken wanneer aan de beurt zijn, en wat er in de plaats komt van het aardgas. ‘Wijken van het aardgas afhalen is een praktisch, maar ingewikkeld vraagstuk dat vandaag al begint. Wat doe je met woningen in een wijk waar nu de centrale verwarming moeten worden vervangen? Per wijk verschillen de opgaven en mogelijkheden; het is complexer dan het in eerste instantie lijkt. Waar ga je de warmte vandaan halen en welke technologieën zijn beschikbaar? En hoe gaan we dit financieren en hoe gaan we daarover communiceren met de bewoners? Het gaat om gigantische ingrepen in de infrastructuur en om enorme investeringen. De hele stad gaat op de schop, en voor het buitengebied moet je eveneens keuzes maken. Ook omdat het door klimaatverandering steeds warmer en droger wordt, en als het regent, regent het harder. Je moet je gemeente erop inrichten.

Rol secretaris

Hoe kan een gemeentesecretaris zo’n omvangrijke operatie aansturen? In Alphen aan den Rijn is een programmateam ingericht en is een stappenplan gemaakt om klimaatneutraal te worden. Alphen participeert vanwege zijn ligging in twee regio’s (Holland Rijnland en Midden Holland) in de Regionale Energie Strategie. In één wijk, het Rode Dorp, loopt een pilot om de wijk van het aardgas af te halen. Deze operatie gaat samen met de vernieuwing van de riolering. ‘De impact is enorm, je zit met heel veel verschillende partijen aan tafel: met corporaties, particulieren, verschillende betrokkenen binnen de gemeente zelf, de netbeheerder, het waterschap. En alles moet straks kloppen: de technische oplossing, de timing waarop de straat open gaat, en natuurlijk het belangrijkste:  de bewoners moeten het kunnen betalen.’

In Alphen aan den Rijn is de cultuur in de ambtelijke organisatie vernieuwend. ‘De meeste mensen vinden het wel leuk om dingen uit te proberen en voorop te lopen. Dat helpt als je voor zo’n grote nieuwe opgave staat.’ Voor zichzelf vraagt Peter Derk zich bij elk onderwerp af wat de implicaties zijn voor het klimaat. Moeten de vrachtwagens in het gemeentelijk wagenpark worden vervangen? Dan laat hij onderzoeken hij of er al elektrische varianten beschikbaar zijn. Verder wil hij dat het klimaat op alle afdelingen top of mind is. ‘Het moet niet zo zijn dat mensen zeggen: daar hebben we het klimaatteam voor. Iedereen moet ervan doordrongen zijn dat dit hen ook raakt. Het moet integraal en met de hele organisatie.’

Energietransitie en leefbaarheid gaan samen in Nijmegen

Klimaatbewustzijn en duurzaamheid staan al jaren bovenaan de agenda in Nijmegen. Vorig jaar was de stad de ‘Green Capital’ van Europa en Nijmegen is koploper in de energietransitie. Vijf wijken gaan de komende jaren gefaseerd van het aardgas af. Nu is het stadsdeel Dukenburg aan de beurt. De gemeente pakt niet alleen het energievraagstuk aan, maar ook de sociale problematiek, vertelt gemeentesecretaris Arne van Hout. “We zien het als een operatie om de wijk in zijn geheel krachtiger en leefbaarder te maken. Je komt in alle woningen achter de voordeur, het is een kans om de wijk goed te leren kennen.”

Communicatie is cruciaal

Alle betrokken partijen – woningcorporaties, energiebedrijven, de netbeheerder etc. – vormen samen één organisatie om bewoners goed te informeren. ‘De kracht van onze aanpak is dat we heel veel aandacht besteden aan communicatie. Over de rationeel-technische aspecten en over alles wat mensen bezighoudt. Het gaat over de dingen die in huis veranderen als je van het gas af gaat. Van andere pannen voor het koken op inductie en het leren werken met een andere thermostaat, tot hoeveel centimeter de vensterbank smaller wordt door het plaatsen van dubbel glas.’ Een belangrijk element is dat alle betrokken partijen samen optrekken in de communicatie met burgers en huurders. De energietransitie raakt mensen heel direct, er kan snel een sfeer van wantrouwen ontstaan. Arne noemt als voorbeeld dat 70% van de huurders het ermee eens moet zijn als de corporatie de woningen aardgasvrij wil maken. ‘Dan moeten de huurders gaan stemmen en dat geeft allerlei beweging en acties in de wijk. Het is daarom belangrijk dat je de mensen persoonlijk kent, en dat je weet wie in een wijk de mensen zijn die goed liggen. Hen willen we inzetten om het draagvlak te vergroten,’ zegt Arne.

‘Niet in een kramp schieten als het anders loopt dan verwacht’

Arne controleert als secretaris het proces van een afstandje. Hij praat met medewerkers, stakeholders en gaat zelf op bezoek in de wijk om te ervaren hoe de aanpak valt. In het energieteam zitten vanaf het begin meerdere gemeentelijke disciplines aan tafel. Dat geeft een integrale blik en het zorgt dat er verschillende kwaliteiten in het team zitten. “Dat is nodig omdat we in dit complexe vraagstuk veel verschillende kwaliteiten nodig hebben. Van procesmanagers, verbinders in de wijken en praters tot technici.” Arne ziet toe op een goede verbinding van het energieteam met de rest van de organisatie. “Problematieken verbinden, vraagt lenigheid van ambtenaren om hun kennis en vaardigheden overal inzetten waar die nodig zijn. Een belangrijke notie is te werken per wijk. We hebben gemerkt dat Dukenburg een hele andere aanpak vraagt dan Lent met z’n hoogopgeleide bevolking. Je moet het voor elke wijk op maat uitdenken.” En wat is het voornaamste knelpunt? “Dat het zo nieuw is. In het bedrijfsleven is het geaccepteerd dat er bij innovaties veel dingen niet lukken. Bij de overheid schieten we meteen in een kramp als er iets anders loopt dan verwacht. Maar bij zo’n ingrijpende transitie kun je niet alles van te voren procesmatig vastleggen, ook dat vraagt meer lenigheid dan nu gebruikelijk is.”

Afbeeldingen

X (voorheen Twitter)

Cookie-instellingen